Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών 1ου ΕΠΑΛ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ

Το φημισμένο σπήλαιο της Αltamira βρίσκεται στην Cantabria και συγκεκριμένα 33 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Santander και ανακαλύφθηκε τυχαία από έναν βοσκό το 1868. Σύγχρονες μελέτες απέδειξαν ότι τα σχέδια ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή, σε περίπου 16.000 χρόνια πρίν, πρόκειται επομένως για μια από τις πιο σημαντικές μαρτυρίες της προϊστορικής εποχής.

Τα συστήματα γραφής χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: λογογραφικά, συλλαβικά και αλφαβητικά. Οι λογογραφικές γραφές απεικονίζουν λέξεις και είναι είτε εικονογραφικές, βασίζονται δηλαδή στην προσπάθεια να μιμηθούν ζωγραφικά μια εικόνα, όπως η σουμεριακή σφηνοειδής γραφή, είτε ιδεογραφικές, βασίζονται στη σχηματοποιημένη και αφαιρετική αναπαράσταση εικόνων σε βαθμό που να μην παραπέμπει πια άμεσα στην αρχική εικόνα, όπως η αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή, η κρητική ιερογλυφική γραφή και τα κινεζικά ιδεογράμματα. Οι συλλαβικές γραφές απεικονίζουν συλλαβές, δηλαδή συνδυασμούς συμφώνων και φωνηέντων, όπως η Γραμμική Α και η Γραμμική Β. Οι αλφαβητικές γραφές απεικονίζουν μεμονωμένους φθόγγους, είτε μόνο σύμφωνα, όπως το φοινικικό αλφάβητο, η γωνιώδης εβραϊκή γραφή και η αραβική γραφή, είτε σύμφωνα και φωνήεντα, όπως το ελληνικό, λατινικό και κυριλλικό αλφάβητο.

   Σφηνοειδής γραφή
Οι Σουμέριοι θεωρούνται οι πρώτοι κάτοικοι του Σουμέρ (ή Σουμερίας), μιας περιοχής στη νότια Μεσοποταμία που εκτείνεται μεταξύ του Τίγρη, του Ευφράτη και του Περσικού Κόλπου. Οι Σουμέριοι αργότερα απορροφήθηκαν από τον βαβυλωνιακό πολιτισμό που αναπτύχθηκε και αυτός στη νότια Μεσοποταμία.
Η Σουμεριακή γλώσσα της αρχαίας Σουμερίας ομιλείτο στην νότια Μεσοποταμία τουλάχιστον από την 4η χιλιετία π.Χ. και θεωρείται η αρχαιότερα μαρτυρημένη γνωστή γλώσσα. Ως ομιλούμενη γλώσσα αντικαταστάθηκε από την Ακκαδική περί το 2000 π.Χ, αλλά συνέχισε να χρησιμοποιείται για ιερατικούς, τελετουργικούς και επιστημονικούς σκοπούς έως το 1 π.Χ. Κατόπιν ξεχάστηκε εντελώς έως τον 19o αιώνα, οπότε και αποκρυπτογραφήθηκε από τον Χένρι Ρόουλινσον (Henry Rawlinson) (1810-1895). Στην γραπτή εκφορά της η γλώσσα είναι σφηνοειδής και διακρίνεται από άλλες γλώσσες της περιοχής, όπως η Εβραϊκή γλώσσα, η Ακκαδική γλώσσα, η Αραμαϊκή γλώσσα -που ανήκουν στην οικογένεια των σημιτικών γλωσσών. Οι αρχαιότερες σουμεριακές πινακίδες που έχουν βρεθεί ως σήμερα ανάγονται στο 3500 π.Χ., χρονολογία που γίνεται αποδεκτή σήμερα ως η εποχή εφεύρεσης από τον άνθρωπο της γραφής.




  Η εμφάνιση της Ουγκαριτικής γραφής. Το Ουγκαριτικό αλφάβητο χρησιμοποιήθηκε στο κράτος της Ουγκαρίτ από το το 1500 π.Χ. μέχρι το 1200 π.Χ.. Τα κείμενα που ανήκουν στην Ουγκαριτικής γλώσσας είναι μία από τις βορειοδυτικές σημιτικές γλώσσες στις οποίες επίσης ανήκουν η Αραμαϊκή και η Εβραϊκή γλώσσα. Η Ουγκαριτική γραφή είναι μεν σφηνοειδής γραφή, φέρει όμως τα χαρακτηριστικά των βορειοσημιτικών συμφωνικών γραφών που είναι ένας τύπος συστήματος γραφής, στον οποίο κάθε σύμβολο αντιπροσωπεύει ένα σύμφωνο, ενώ ο αναγνώστης πρέπει να προσθέσει το κατάλληλο φωνήεν. Παρόμοιες γραφές είναι η Φοινικική, η Σαμαριτική, η Αραμαϊκή και η Εβραϊκή γραφή.
Η ανακάλυψη της Ουγκαριτικής γλώσσας είναι η τρίτη σημαντική ανακάλυψη μετά την αποκωδικοποίηση των Αιγυπτιακών ιερογλυφικών και της σφηνοειδούς γραφής της Μεσοποταμίας. Τα Ουγκαριτικά κείμενα που βρέθηκαν μας διηγούνται για την μυθολογία της Χαναάν, όπως π.χ. τον μύθο του Κερέτ, το έπος του Αχάτ (ή μύθος του Δανιήλ), τον μύθο του Μπαλ-Αλιγιάν και τον Θάνατο του Μπαάλ.
Η πρώτη φωνητική γραφή, δηλαδή αυτή που χρησιμοποιείται για να καταγράφουμε τον ήχο της φωνής του προφορικού λόγου, χρησιμοποιήθηκε μάλλον το 1700 π.Χ. από τους Χυκσούς εργάτες ή από τους σκλάβους της εξόδου από την Αίγυπτο. Από τα κείμενα αυτά που έχουν βρεθεί, μόνο λίγα μπόρεσαν να αποκρυπτογραφηθούν, ενώ η έρευνα συνεχίζεται





  Αιγυπτιακά ιερογλυφικά
Με τον όρο Ιερογλυφικά αναφερόμαστε σ' ένα πρώιμο σύστημα γραφής που συνδιάζει λογογραφικά και αλφαβητικά στοιχεία. Η λέξη προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά: (ιερός+γλυφίς) «ιερές γλυφές» (δηλαδή ιερά ανάγλυφα) επειδή χρησιμοποιήθηκαν σε ιερά θρησκευτικά κείμενα. Ιερογλυφική γραφή συναντούμε στην Αίγυπτο, την Μινωική Κρήτη και σε άλλους ανεπτυγμένους λαούς.
Τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά ήταν το σύστημα γραφής που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για να γράφουν τη γλώσσα τους και ήταν ένας συνδυασμός από σύμβολα,λογογράμματα και αλφαβητικά στοιχεία,πάνω από 2000 σε αριθμό. Η γραφή αυτή αποκρυπτογραφήθηκε από τον Ζαν-Φρανσουά Σαμπολιόν το 1822, ο οποίος χρησιμοποίησε την περίφημη Στήλη της Ροζέττας. Τα πρωιμότερα αιγυπτιακά ιερόγλυφα χρονολογούνται στο 3400 π.Χ. Σχεδόν όλα τα σύμβολα αντιπροσωπεύουν ένα έμψυχο ή άψυχο αντικείμενο, και στην πιο επεξεργασμένη τους μορφή ήταν μικροσκοπικά έργα τέχνης από μόνα τους, και επομένως ήταν ιδανικά για μνημεία και διακοσμητικούς σκοπούς. Εντούτοις, από νωρίς στην Αιγυπτιακή ιστορία αναπτύχθηκε μια διακριτή διασκευή γραπτής ιερογλυφικής γραφής, γνωστή σήμερα ως ιερατική.


  Τα κινέζικα ιδεογράμματα
Παραδοσιακά η κινεζική γραφόταν κυρίως από χαρακτήρες-λέξεις μέσα σε ιδεατά παραλληλόγραμμα ταξινομημένα σε στήλες τα οποία διαβάζονταν από πάνω προς τα κάτω σε κάθε στήλη και η κάθε στήλη από δεξιά προς τα αριστερά. Το κινέζικα ιδεόγραμμα προήλθε από το εικονόγραμμα - σύμβολο που βρισκόταν σε στενή οπτική αντιστοιχία με την εικόνα του αντικειμένου ή του νοήματος που απέδιδε.Η κοινή άποψη πως οι κινέζικοι χαρακτήρες είναι ιδεογράμματα ή εικονογράμματα είναι εσφαλμένη. Οι περισσότεροι χαρακτήρες είναι σύνθετοι από φωνητικές συνιστώσες και σημασιολογικές ρίζες. Η κινέζικη  γραφή έχει ιστορία τέσσερις χιλιετηρίδες περίπου και η γραφική της εξέλιξη είναι ουσιαστικά ανεπαίσθητη.


  Το φοινικικό αλφάβητο είναι συμφωνογραφικό αλφάβητο με 22 γράμματα, που χρησιμοποιούσαν στον Λίβανο, την Παλαιστίνη και την Συρία από τον 11ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ. στα γραπτά κείμενα της Φοινικικής, Αραμαϊκής, Εβραϊκής και άλλων Σημιτικών γλωσσών. Τα γράμματα του Φοινικικού αλφαβήτου είναι απλοποίηση των αντίστοιχων γραμμάτων του πρωτοσημιτικού αλφάβητου, ενώ το παλαιότερο γραπτό δείγμα που έχει βρεθεί είναι μια επιγραφή στη σαρκοφάγο του βασιλιά Αχιράμ της Βύβλου στον σημερινό Λίβανο το 1000 π.Χ.. Σ'αυτό βασίστηκε το αραμαϊκό, εβραϊκό και το ελληνικό αλφάβητο. Στο αραμαϊκό αλφάβητο πιθανόν βασίστηκαν με τη σειρά τους τα αλφάβητα της ινδικής οικογένειας, καθώς και το αραβικό αλφάβητο. Aπό το ελληνικό αλφάβητο προέρχονται το λατινικό και το κυριλλικό αλφάβητο.
Το φοινικικό αλφάβητο χρησιμοποιούσε ένα ακροφωνικό σύστημα,κάθε γράμμα ήταν το πρώτο μιας φοινικικής λέξης:

άλεφ=βόδι
μπεθ=σπίτι
γκάμελ=καμήλα
ντάλεθ=πόρτα
χε=παράθυρο
γουάου=γάτζος
ζάϊν=όπλο
χεθ=φράχτης
τεθ=άγνωστο
γιόδ=χέρι
καφ=παλάμη
λάμεδ=βουκέντρα
μεμ=νερό
νουν=ψάρι
σάμεχ=υποστήριξη
άϊν=μάτι
πεχ=στόμα
σάδε=αγκίστρι
κόπφ=μαϊμού
ρες=κεφάλι
σιν=δόντι
τάου=σημείο



12_ Ποιοι οι λόγοι που οδήγησαν στην αλλαγή των υλικών της γραφής;

13_ Ποιους φορείς γραφής γνωρίζετε; Αναφέρατε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
       για τον κάθε ένα.

14_ Τι ονομάζουμε ‘ειλητάριο’;

15_ Ποιο είναι το αρχαιότερο τυπωμένο βιβλίο;

16_ Τι είναι τα χειρόγραφα και ποίοι εξειδικευμένοι τεχνίτες-καλλιτέχνες χρειαζόντουσαν
       για την παραγωγή τους; Που και από ποιους δημιουργήθηκαν;

17_ Πως μετριέται το βάρος του χαρτιού;

18_ Που πρωτοεμφανίστηκε η εκτύπωση με μελάνι;

19_ Πού και πότε εφευρέθηκε το χαρτί, από ποια υλικά παρασκευάζεται;

20_ Ποια μορφή είχαν τα παλαιότερα βιβλία;